Η Αβάσταχτη Αθωότητα του Είναι

της Εύης Βουλγαράκη-Πισίνα

Η διανομή βιβλίων από εφημερίδες έχει απασχολήσει κατά καιρούς τον εκδοτικό χώρο. Και κατά γενική ομολογία θεωρείται βιβλιοκτόνο μέτρο, όχι μόνο με βάση τις αποφάσεις Συλλόγων Εκδοτών αλλά και σύμφωνα με τις εγκυρότερες γνώμες επαρκών αναγνωστών και βιβλιόφιλου κοινού. Η εισπήδηση αυτή των ΜΜΕ σε έναν άλλο επαγγελματικό κλάδο είναι ευκαιριακή. Στηρίζεται στη δύναμη της κυκλοφορίας της εφημερίδας και κατ’ επέκταση επιτυγχάνει ένα χαμηλό κόστος, καθώς διανέμεται σε μεγάλο τιράζ, απευθυνόμενη όχι στην αγορά των βιβλιοπωλείων αλλά κατά κύριο λόγο σε αυτή των περιπτέρων. Η καθαρά τυπογραφική ποιότητα κρίνεται καταρχάς από τη βιβλιοδεσία. Απλώς κολλητά τα βιβλία, και όχι ραφτά, όπως απαιτούν οι προδιαγραφές μιας ποιοτικής, εμπορικής (και όχι καλλιτεχνικής) βιβλιοδεσίας, γίνονται φύλλο και φτερό στην πρώτη ανάγνωση. Ανάλογος είναι και ο χρόνος της κυκλοφορίας τους. Ταχυκίνητο το προϊόν, κάτι σαν το γάλα. Απωθητικά χαμηλής ποιότητας είναι το χαρτί, που συνήθως τρίβει στα χέρια. Επόμενο είναι να υπάρχουν παράπονα για τις μεταφράσεις, την επιμέλεια, τον σχεδιασμό της έκδοσης και ό,τι συνιστά γενικότερα την ουσία της τυποτεχνίας. Κάποιες φορές τα προβλήματα αυτά αντιμετωπίζονται χάρη στη σύμπραξη με συστηματικούς εκδότες βιβλίων, μια σύμπραξη που ενδεχομένως αποφέρει μια καλή ένεση ρευστότητας στους τελευταίους, εντούτοις δεν είναι παρά μια αυτοκτονική πρακτική.

Γενικώς, τα βιβλία στην ελληνική γλώσσα κυκλοφορούν σε μικρό τιράζ, και πραγματικά ελάχιστοι είναι οι συστηματικοί, ακόμα λιγότεροι όσοι μπορούν να ενταχθούν στην (αόριστη κάπως) κατηγορία των επαρκών αναγνωστών. Οι αιτίες πρέπει να αναζητηθούν με προσοχή, αλλά δεν είναι του παρόντος.

Η διανομή βιβλίων μέσω των εφημερίδων συρρικνώνουν ακόμα περισσότερο τους ευάριθμους πελάτες των εκδοτικών οίκων. Έτσι, στην πραγματικότητα η τιμή του βιβλίου ανεβαίνει, καθώς πρέπει κανείς να αποσβέσει την επένδυσή του σε μικρότερο αριθμό αντιτύπων. Με δεδομένη την οικονομική κρίση και την αντιμετώπιση του βιβλίου ως είδους πρώτης ανάγκης μόνο από λίγους και εκλεκτούς, εκδοτικοί οίκοι κλείνουν ή φυτοζωούν, αδυνατώντας να ανταπεξέλθουν σε υποχρεώσεις ή να στηρίξουν ένα φιλόδοξο εκδοτικό πρόγραμμα. Συρρίκνωση των πωλήσεων, συρρίκνωση του κλάδου, περιορισμός των επιλογών και δυνατοτήτων του ελληνόγλωσσου κοινού.

Ο θεσμός της Γιορτής Βιβλίου προσφέρει μια ευκαιρία στους εκδότες να έρθουν σε απευθείας επαφή με το κοινό τους. Και στο κοινό να επιλέξει από μια μεγάλη γκάμα παλαιότερων και νέων τίτλων, να ενημερωθεί, να καταγράψει και ενδεχομένως να προμηθευτεί βιβλία, είτε άμεσα, είτε αργότερα στο βιβλιοπωλείο της επιλογής του.

Η Γιορτή Βιβλίου φέτος διαρκεί από τις 24 Μαΐου μέχρι τις 9 Ιουνίου. Περιλαμβάνει 3 Σαββατοκύριακα, εκ των οποίων το Σαββατοκύριακο κλειδί είναι το δεύτερο. Το πρώτο έχει συνήθως αναγνωριστικό χαρακτήρα και στο τελευταίο έχουν όλα σχεδόν ήδη συντελεστεί. Στο ενδιάμεσο Σαββατοκύριακο επενδύεται η ελπίδα των συμμετεχόντων για είσπραξη, και δη σε συνθήκες κρίσης. Γιατί για ένα μεγάλο μέρος των εκδοτών που μετέχουν στην έκθεση, το κόστος της συμμετοχής είναι υψηλότατο σε σχέση με τις προσδοκώμενες πωλήσεις, σε σημείο να μην είναι βέβαιο ούτε καν αν θα καλυφθεί. Ας μη γίνει λόγος για εργατοώρες στους μικρούς και κόστος προσωπικού στους λίγο μεγαλύτερους.

Σε αυτό ακριβώς το Σαββατοκύριακο είχε την ιδιοφυή ομολογουμένως επινόηση το Βήμα FM να οργανώσει παράλληλα Παζάρι Βιβλίου στους κήπους του Μεγάρου Μουσικής. Ο σκοπός φιλανθρωπικός. Το γεγονός διαφημίζεται με εκτενέστατο ρεπορτάζ στο Mega Channel και τα άλλα media. Βιβλία χαμηλού κόστους προσφέρονται εκεί, και μάλιστα ενισχύουν κοινωνικούς σκοπούς. Είναι φανερό ότι το σχέδιο με τις πωλήσεις βιβλίων στο περίπτερο δεν είχε πάντα την αναμενόμενη απήχηση και σωροί στοιβάζονται τα επιστρεφόμενα βιβλία στις αποθήκες του λαμπρακικού συγκροτήματος. Γιατί αυτά να πολτοποιηθούν και να μη χρησιμεύσουν για τη διαφήμιση του Βήματος FM, σε συνδυασμό με την καλή πράξη; Ξεστοκάρισμα, ρευστοποίηση, με «ένα σμπάρο, πολλά τρυγόνια».

Δεν θα είχε κανείς αντίρρηση, αν η ευαισθησία της φιλανθρωπίας του λαμπρακικού συγκροτήματος λάμβανε τη στοιχειώδη πρόνοια, ώστε το παζάρι της να μη λειτουργεί ευθέως ανταγωνιστικά στην ταυτόχρονη Γιορτή Βιβλίου.

Δεν μπορεί παρά να αναρωτηθεί κανείς ως προς τη χρονική επιλογή, αν πρόκειται για συγκυρία ή τυχόν συνιστά ένα ακόμα πρόσχημα για χτύπημα στους μικρούς εκδότες, και κατά συνέπεια ολοκληρωτικό έλεγχο της αγοράς.

Ο Δήμαρχος Αθηναίων κ. Καμίνης έλαμψε διά της παρουσίας του στο Παζάρι του Βήματος FM. Εντούτοις, ο Δήμος είναι επίσης χορηγός της Γιορτής Βιβλίου. Συνδιοργανωτής της Γιορτής είναι εξάλλου και η Περιφέρεια, αλλά και κυρίως ο ΣΕΒΑ (Σύνδεσμος Εκδοτών Βιβλιοπωλών Αθήνας).

Αναρωτιέται καλόπιστα κανείς: Οι διοργανωτές και συνδιοργανωτές της Γιορτής Βιβλίου δεν έχουν στοιχειώδεις θεσμικές υποχρεώσεις;

Συγκεκριμένα ο ΣΕΒΑ, εκτός από το να εισπράττει το παχυλότατο παράβολο συμμετοχής, σε σχέση με τις ισχνές εισπράξεις, δεν έχει ευθύνη να προστατεύει τους εκθέτες του; Μήπως θα πρέπει να ζητήσουμε ρήτρα εξασφάλισης, ιδίως αν διαπιστώνεται ολιγωρία της διοργάνωσης;

Και ο κύριος Καμίνης δεν θα έπρεπε να γνωρίζει πόσο καταστροφική είναι η ευθέως ανταγωνιστική λειτουργία του Παζαριού για τους εκδότες που μετέχουν στη Γιορτή Βιβλίου;

Ας μην δηλητηριάζουμε όμως με αρνητικές σκέψεις τη χαρούμενη ατμόσφαιρα της κοινωνικής προσφοράς του Βήματος FM, που στηρίζεται άλλωστε από τόσους και τόσους χορηγούς. Και ας μην καταλογίσουμε στους ιθύνοντες ανευθυνότητα, αν μη τι άλλο. Κακό που δεν διορθώνεται, ας το απολαύσουμε… Ας απολαύσουμε την αβάσταχτη αθωότητα του είναι.

Η εικόνα είναι πίνακας της Ε.Β.-Π. ©